Nowe zasady rozliczeń – taryfy dynamiczne i ceny godzinowe – jak na tym zyskać?

Zmiana systemu rozliczeń za energię elektryczną obejmuje wprowadzenie taryf dynamicznych dla konsumentów oraz rozliczanie nadwyżek produkowanej energii po cenach godzinowych dla prosumentów. To duża zmiana, która naturalnie wywołuje niepokój. Z niewiadomych przyczyn dostawcy takich usług jak fotowoltaika czy magazynowanie energii pomijają nowe możliwości, które otwierają się przed konsumentami i producentami energii. Rzetelna wiedza na temat zmian pozwala na znaczące obniżenie rachunków za prąd. W tym artykule wyjaśnimy, jak wykorzystać taryfy dynamiczne (od 24 sierpnia 2024) i zmianę systemu rozliczeń net-billing po 1 lipca 2024 tak, aby inwestycja w fotowoltaikę lub systemy magazynowania energii przyniosły znaczące korzyści.  

Zmiana w systemie rozliczeń za energię elektryczną obejmuje dwie kluczowe kwestie:

• umożliwia skorzystanie z dynamicznych taryf dla konsumentów – od 24 sierpnia 2024;
• wprowadza godzinowe ceny za nadwyżki energii dla prosumentów – od 01 lipca 2024.

Podstawą prawną są zmiany w ustawie Prawo energetyczne z 28 lipca 2023 r. (taryfy dynamiczne) oraz w ustawie o odnawialnych źródłach energii z 29 października 2021 r. (ceny godzinowe dla prosumentów).

Z perspektywy ekonomicznej oznacza to, że centralne sterowanie rynkiem energii elektrycznej słabnie. Tym samym zauważamy tutaj podstawowe zależności gospodarcze – im mniej ingerencji państwa w rynek, tym więcej szans na zyski dla każdego. Natomiast tam gdzie jest szansa na zysk, równocześnie pojawia się ryzyko straty. 

Innymi słowy: odgórnych regulacji na rynku energii jest coraz mniej, więc należy indywidualnie zadbać o własne bezpieczeństwo finansowe. Pełne wykorzystanie szansy, jaką daje omawiana zmiana zasad rozliczeń za energię elektryczną, wymaga wiedzy i zrozumienia zasad działania nowego systemu. W tym artykule chcemy podzielić się z Wami tą wiedzą, licząc że obrócicie zmianę na swoją korzyść.

W poniższym artykule prezentujemy następujące treści:

1. Taryfy dynamiczne i godzinowe ceny energii – omawiamy pojęcia, które są istotne dla zrozumienia tematu; 
2. Korzyści płynące ze zmiany systemu rozliczeń energii – omawiamy potencjalne zyski z nowego systemu rozliczeń;
3. Scenariusze wykorzystania nowego systemu rozliczeń – prezentujemy różne; podejścia, które pozwalają zyskać na zmianie systemu rozliczeń;
4. Podsumowanie – jak zyskać na rozliczeniu godzinowym i taryfach dynamicznych.

Definicje

Taryfy dynamiczne

Taryfy dynamiczne to sposób kształtowania cen w oparciu o dynamikę relacji podaży i popytu na rynku energii elektrycznej. Innymi słowy – wartość energii (cena) jest zależna od tego, ile w danym momencie mamy jej na rynku (podaż), a ile jej potrzebujemy (popyt).

Wdrożenie taryf dynamicznych dla konsumentów wynika z konieczności spełnienia unijnych zobowiązań (tzw. „Dyrektywa Rynkowa”). Kolejnym etapem zmian ma być uruchomienie do 2 lipca 2025 r. Centralnego Systemu Informacji Rynku Energii (CSIRE) – systemu informatycznego, w którym będą gromadzone i przetwarzane dane dotyczące rynku energii. Taryfy dynamiczne po nadchodzących zmianach będą dobrowolne i dostępne dla każdego użytkownika (konsumenta i prosumenta), który ma zainstalowany licznik energii zdalnego odczytu.

Obecnie większość odbiorców indywidualnych korzysta z taryfy stałej na zakup energii (G11) lub taryfy czasu użytkowania (G12 i G12W), w której obowiązują różne stawki w zależności od godzin lub dnia tygodnia. Od sierpnia 2024 roku pojawi się możliwość przejścia na taryfę dynamiczną, w której cena za prąd będzie zmieniać się nawet co 15 minut w zależności od stawek na Towarowej Giełdzie Energii. Nota bene takie rozwiązanie funkcjonuje na rynku energii od dawna, jednak do tej pory mogły z niego korzystać tylko przedsiębiorstwa.

Zmiany stawek w taryfie dynamicznej są wynikiem – jak już wspomnieliśmy – relacji podaży do popytu. Więc de facto cena zależeć będzie od wielu różnych czynników kształtujących stronę produkcji, jak i konsumpcji. Mogą być to:

• udział OZE w Krajowym Systemie Elektroenergetycznym (strona podażowa), 
• sezonowe i dobowe zapotrzebowanie biznesu na energię (strona popytowa), 
• sezonowa i dobowa produktywność OZE (strona podażowa),
• liczba dni słonecznych czy wietrznych (strona podażowa),
• wiele innych.

Jak widać przejście na taryfę dynamiczną wiąże się z ryzykiem wysokich cen zależnych od czynników, których nie sposób przewidzieć. Jednocześnie jednak daje odbiorcom szansę na tańszy prąd, jeśli zapoznają się z działaniem systemu kształtowania cen.

Wynika to z tego, że taryfy dynamiczne mają być narzędziem motywowania odbiorców do świadomego korzystania z energii – zwiększania zużycia, kiedy jest tania i zmniejszania zużycia, kiedy jest droga.
W praktyce szansę na maksymalne wykorzystanie potencjału taryf dynamicznych mają aktywni i świadomi prosumenci – właściciele systemów fotowoltaicznych zbudowanych w oparciu o falowniki hybrydowe współpracujące z magazynami energii oraz systemami zarządzania energią. 

Taryfy dynamiczne – 7 najważniejszych faktów:

1. obejmują energię pobieraną z sieci;
2. ustala je sprzedawca energii, a handlowa cena godzinowa kWh zależy od zmian na hurtowym rynku energii;
3. dobrowolne dla wszystkich odbiorców energii;
4. skorzystanie możliwe od 24 sierpnia 2024 r. dla posiadających liczniki zdalnego odczytu;
5. Operatorzy Systemów Dystrybucyjnych muszą do 31 grudnia 2026 r. wyposażyć w liczniki co najmniej 80% swoich klientów;
6. od 31 grudnia 2026 r. każdy korzystający z taryf dynamicznych ma mieć możliwości technicznej zmiany dostawcy energii w ciągu 24 godzin;
7. każdy sprzedawca obsługujący ponad 200 000 odbiorców ma obowiązek wprowadzenia taryf dynamicznych do swojej oferty i informowania klientów o ich zaletach, ale i o związanych z nimi ryzykach.

Net-billing oparty na cenach godzinowych

Obecnie prosumenci korzystają z prądu dwukierunkowo: konsumują go od dostawców i wprowadzają go do sieci elektroenergetycznej. Prąd pobierany kosztuje ich tyle, na ile wycenia go ich taryfa. Prąd sprzedawany wyceniany był według ceny miesięcznej (RCEm) podawanej przez Polskie Sieci Elektroenergetyczne po zakończonym miesiącu. W ten sposób prosumenci zbierają “środki za sprzedaż prądu”, które potem mogą wykorzystać na jego zakup. Jeśli interesują Was szczegóły, to już 2 lata temu napisaliśmy artykuł na temat systemu rozliczeń net-billing.

Net-billing po 1 lipca 2024 jest oparty na cenach godzinowych – to nowy sposób rozliczania nadwyżek energii produkowanych przez prosumentów i wprowadzanych do sieci. Zmiana polega na tym, że prosumenci będą musieli sprzedawać nadwyżki w cenach godzinowych. Czyli – zapłacą za energię pobraną kwotę obliczoną według taryfy stałej lub dynamicznej, a wyprodukowaną przez siebie nadwyżkę prądu sprzedadzą w cenie godzinowej.

Zmiana ta jest trzecim i ostatnim etapem wdrażania systemu net-billing, który zakładała nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii z 29 października 2021 r. Jest to także powiązane z wdrażaniem dyrektyw unijnych (tzw. „Dyrektywy Rynkowej” oraz dyrektywy RED II).

Na pierwszy rzut oka to rozwiązanie wysoce krzywdzące, bo przecież prosumenci produkują w godzinach najtańszej energii, a zużywają jak każdy – w godzinach najdroższej. Co więcej – opisane wcześniej ujemne ceny energii będą dotyczyć także prosumentów. To mogłoby znaczyć, że prosumenci będą konsumować z sieci drogą energię, a sprzedawać za ceny ujemne, czyli dopłacać za własną produkcję ze słońca! 

Ale spokojnie – to tylko pożywka dla poszukiwaczy sensacji. Istnieją rozwiązania – o których w dalszej części artykułu – pozwalające na tym systemie rozliczenia zyskać więcej niż dotychczas. Poza tym ustawodawca przewidział rozwiązanie chroniące prosumentów przed cenami ujemnymi (art. 4b ust. 12 i 17 ustawy o odnawialnych źródłach energii). Bo jeśli prosument sam nie chce dbać o niewprowadzanie energii w godzinach cen ujemnych, to może on wyposażyć się w urządzenie umożliwiające operatorowi systemu sterowanie mikroinstalacją. W przypadku wystąpienia ceny ujemnej – wartość energii z instalacji wprowadzonej do sieci będzie równa 0. Koszt takiego urządzenia w 50% pokryje operator.

Net-billing oparty na cenach godzinowych to nowa metoda rozliczania nadwyżek energii produkowanej przez prosumentów. Należy widzieć w nim zagrożenia, aby uniknąć strat, ale można też potraktować go jako szansę. Daje on możliwość podniesienia rentowności oraz przyspieszenia zwrotu z inwestycji w fotowoltaikę, magazynowanie energii i inne systemy zwiększające efektywność energetyczną.

Net-billing oparty na cenach godzinowych – 5 najważniejszych faktów:

1. obowiązkowy od 1 lipca 2024 r. dla prosumentów rozliczanych w systemie net-billing;
2. dotyczy stawek za energię wysyłaną do sieci;
3. energia pobierana z sieci może być rozliczana według taryfy stałej, czasu użytkowania lub dynamicznej;
4. nadwyżka produkcji wyceniana będzie na rynku energii w oparciu o ceny godzinowe z Rynku Dnia Następnego (https://tge.pl/energia-elektryczna-rdn);
5. stawki godzinowe ustalają Polskie Sieci Elektroenergetyczne.

Ujemne ceny energii

Na tym etapie należy opisać zagadnienie, które dla wielu jest nowością, chociaż de facto występuje na rynku już od pewnego czasu – chodzi o ujemne ceny energii.

Gdy ponadprzeciętna nadprodukcja energii w systemie zbiegnie się z wyjątkowo niskim zapotrzebowaniem, sieci są wysoce obciążone. Operator stara się wtedy rozwiązać niebezpieczną dla Krajowego Systemu Elektroenergetycznego sytuację zbyt dużej nadwyżki energii dając bodziec finansowy zachęcający odbiorców do wzmożonego poboru energii.  Sprzedaje ją wtedy po ujemnej cenie, czyli dopłaca odbiorcom za zużycie prądu. W ten sposób operator w skali kraju pozbywa się nadwyżki, stabilizując pracę systemu energetycznego.

Jak wspomnieliśmy wcześniej taka sytuacja już występuje, choć prosumenci jej nie odczuwają. Nadwyżki w krajowych sieciach zdarzają się bowiem niezależnie od taryf, ale zależnie od popytu i podaży energii. Dlaczego zatem nigdy do tej pory prosumenci nie musieli dopłacać za sprzedaną energię? Ponieważ aktualnie stosowana cena sprzedaży nadwyżek ich produkcji to cena miesięczna (RCEm). Nie wdając się w szczegóły wyliczeń – RCEm jest wyliczana z uwzględnieniem cen ujemnych, jednak okresy w ciągu dnia z ujemnymi cenami na rynku stanowią mniejszość w stosunku do okresów z cenami dodatnimi. I dlatego pomimo, że ceny ujemne są uwzględnione w wyliczeniu, to i tak finalna cena RCEm jest dodatnia. Poniższy przykład dobrze ilustruje tę sytuację.

Systemy zarządzania i magazynowania energii

Systemy magazynowania energii elektrycznej (ESS – Energy Storage Systems) to rozwiązania pozwalające na przechowywanie nadwyżek energii elektrycznej w momentach, gdy jej produkcja przewyższa zapotrzebowanie. Technologie ESS, które dotyczą prosumentów to akumulatory i falowniki hybrydowe. Napisaliśmy o tym szereg tekstów, więc jeśli interesują Was szczegóły, to przeczytajcie nasz pierwszy artykuł o magazynowaniu energii.

Z kolei systemy zarządzania energią elektryczną (EMS – Energy Management Systems) odpowiadają za optymalizację produkcji, dystrybucji i zużycia energii. EMS – wykorzystując zaawansowane algorytmy, prognozowanie zapotrzebowania oraz dane pomiarowe w czasie rzeczywistym. Sterują pracą źródeł wytwórczych, magazynów energii i odbiorów w celu zapewnienia niezawodności dostaw, minimalizacji strat i kosztów oraz integracji odnawialnych źródeł energii. 

Dzięki współpracy ESS i EMS możliwe jest efektywne bilansowanie własnego systemu elektroenergetycznego, co ma szczególne znaczenie w dobie omawianych zmian rozliczeń za energię elektryczną.

Korzyści płynące ze zmiany

Jak już wcześniej mówiliśmy – przejście na taryfę dynamiczną i rozliczanie net billing w oparciu o ceny godzinowe wiążą się z ryzykiem wysokich cen zakupu i niskich sprzedaży. Jednocześnie takie elastyczne rozliczanie daje prosumentom szansę na kupno tańszego prądu i sprzedaż droższego. 

Przypomnijmy najpierw zasady kształtowania się cen. Jeśli zapotrzebowanie na energię jest wysokie (zazwyczaj godziny poranne oraz popołudniowo-wieczorne) – cena za prąd jest wysoka (duży popyt). Gdy energii w systemie jest dużo, m.in. za sprawą generacji z odnawialnych źródeł energii (godziny południowe) – cena za prąd jest niska (duża podaż). Jeśli stworzymy z tego wykres cen energii w ciągu doby i nałożymy na niego wykres produkcji z instalacji fotowoltaicznych, to zauważymy, że są one niemal swoją odwrotnością.

To właśnie w tym niezbilansowaniu popytu i podaży energii należy upatrywać szansy dla posiadaczy nowoczesnych instalacji fotowoltaicznych, którzy magazynują prąd i zarządzają inteligentnie swoimi systemami. Konkretnie – w sytuacji niskich (lub nawet ujemnych) cen energii w taryfach dynamicznych korzystne będzie przykładowo:

• pobieranie energii z sieci na zaspokojenie bieżącego zużycia (ogrzanie wody użytkowej na wieczór, naładowanie swojego samochodu elektrycznego czy schłodzenie domu w upał);
• ładowanie magazynu energii z sieci energetycznej do późniejszego wykorzystania;
• ładowanie magazynu energii ze słońca do późniejszego wykorzystania.

Natomiast, gdy godzinowa cena energii będzie wzrastać warto na przykład:

• korzystać z własnej energii z fotowoltaiki;
• wykorzystywać zmagazynowaną energię;
• sprzedawać nadwyżki do sieci;
• ograniczyć odbiór energii (np. klimatyzację) z sieci dystrybucyjnej, wykorzystując to, że wcześniej schłodziliśmy pomieszczenia.

Jak widzimy istnieje wiele scenariuszy zachowań prosumentów, które mogą przynieść korzyści przy rozliczeniu w oparciu o ceny godzinowe. Wszystko zależy od:

• stopnia znajomości systemu kształtowania cen;
• zaawansowania posiadanego systemu (instalacji elektrycznej) w swoim gospodarstwie domowym.

Obecnie na rynku istnieją rozwiązania, które pozwalają pobierać dane z rynku energii i podejmować decyzje w sposób automatyczny, tak, aby maksymalizować korzyści oraz wygodę użytkownika. Jak zatem skorzystać na nowym systemie rozliczeń energii elektrycznej? Zainwestować w inteligentne rozwiązania takie jak fotowoltaika z magazynowaniem i zarządzaniem energią lub rozbudować prostą instalację fotowoltaiczną, którą posiadamy o dodatkowe komponenty.

Rozwiązania pozwalające obrócić nowy system rozliczeń na swoją korzyść

Istnieją 3 filary, na których opierają się korzyści użytkowników rozwiązań do produkcji, zarządzania
i magazynowania energii:

• Autokonsumpcja energii – aktywne zużywanie własnego prądu generowanego przez fotowoltaikę
  tu i teraz;
• Magazynowanie energii – gromadzenie nadwyżek prądu z własnej produkcji lub z sieci, gdy jego cena jest niska;
• Zarządzanie energią – nazywane często rozwiązaniami „smart home”. Polega na podejmowaniu decyzji o poborze prądu z sieci, wysyłaniu go do sieci, ładowaniu baterii magazynów lub zużywaniu posiadanego prądu w najbardziej korzystny sposób.

Rzetelny partner oferujący fotowoltaikę, stacje ładowania EV, systemy magazynowania i zarządzania energią potrafi zrozumieć potrzeby użytkownika w obszarze tych 3 filarów. Dopiero na tej podstawie projektuje system, dobiera komponenty i proponuje rozwiązanie, które najlepiej odpowiada oczekiwaniom klienta. W ten sposób prosument zyskuje wygodę dzięki dopasowanemu systemowi oraz oszczędności – a nawet zyski – dzięki wykorzystaniu nowego systemu rozliczeń energii.

W nowym otoczeniu rynkowym – po omawianych zmianach – sama instalacja fotowoltaiczna to jedynie podstawa szerszego rozwiązania. Kolejnymi elementami są systemy magazynowania oraz zarządzania energią. Poniżej przedstawiamy 4 rozwiązania pozwalające wykorzystać nowy system rozliczeń dla swoich korzyści w trzech kluczowych obszarach:

1. Poziomu autokonsumpcji
2. Stopnia samowystarczalności
3. Wysokości możliwych oszczędności

Wariant 1: Instalacja fotowoltaiczna

Składowe:

• Instalacja fotowoltaiczna

Korzyści:

• Poziom autokonsumpcji: niski
• Stopień samowystarczalności: bardzo niski
• Wysokość oszczędności: bardzo niska

Zasadność rozwiązania: oszczędności na prądzie (niewielkie w skali roku)

Wariant 2: Instalacja fotowoltaiczna z systemem zarządzania energią

Składowe:

• Instalacja fotowoltaiczna
• Inteligentny licznik energii
• Zintegrowane urządzenia smart home (sterownik grzałki, ładowarka EV/PHEV, styczniki/przekaźniki, itp.)

Korzyści:

• Poziom autokonsumpcji: średni
• Stopień samowystarczalności: niski
• Wysokość oszczędności: średnia

Zasadność rozwiązania: oszczędności na prądzie i optymalizacja zużycia energii

Wariant 3: Instalacja fotowoltaiczna z systemem magazynowania energii

Składowe:

• Instalacja fotowoltaiczna
• System magazynowania energii

Korzyści:

• Poziom autokonsumpcji: bardzo wysoki
• Stopień samowystarczalności: wysoki
• Wysokość oszczędności: wysoka

Zasadność rozwiązania: oszczędności na prądzie i samowystarczalność

Wariant 4: Instalacja fotowoltaiczna z systemami zarządzania i magazynowania energią

Składowe:

• Instalacja fotowoltaiczna
• Inteligentny licznik energii
• Zintegrowane urządzenia smart home (sterownik grzałki, ładowarka EV/PHEV, styczniki/przekaźniki itp.)
• System magazynowania energii
• Aktywny system zarządzania energią powiązany z godzinową, rynkową ceną energii

Korzyści:

• Poziom autokonsumpcji: bardzo wysoki
• Stopień samowystarczalności: bardzo wysoki
• Wysokość opłacalności: bardzo wysoka

Zasadność rozwiązania: oszczędności na prądzie, optymalizacja zużycia energii, samowystarczalność

Podsumowanie

Zmiany w systemie rozliczeń za energię elektryczną obejmują wprowadzenie taryf dynamicznych oraz rozliczanie nadwyżek produkowanej energii po cenach godzinowych. Dynamiczne taryfy pozwalają na elastyczne zarządzanie kosztami energii, w zależności od jej podaży i popytu, co może przynieść oszczędności dla świadomych użytkowników. Z kolei net-billing oparty na cenach godzinowych umożliwia prosumentom sprzedaż nadwyżek energii po aktualnych stawkach rynkowych, co może przyspieszyć zwrot z inwestycji w fotowoltaikę oraz systemy magazynowania energii.

Wprowadzone zmiany niosą ze sobą ryzyko zmienności cen, które mogą być wysokie w okresach wzmożonego zapotrzebowania na energię, a niskie lub nawet ujemne w czasie nadwyżek produkcji energii. Jednakże właściwe zarządzanie i wykorzystanie dostępnych technologii, takich jak systemy magazynowania i zarządzania energią, mogą znacząco zwiększyć korzyści finansowe oraz niezależność energetyczną użytkowników.

W obliczu tych zmian kluczowe jest posiadanie rzetelnej wiedzy oraz współpraca z doświadczonymi wykonawcami. Firma Bison Energy posiada gruntowną wiedzę budowaną na ponad 10 letnim doświadczeniu, dzięki czemu oferuje kompleksowe rozwiązania ze zrozumieniem tematu. To może pomóc zminimalizować ryzyko i maksymalizować zyski z nowego systemu rozliczeń. Skontaktuj się z nami, aby dowiedzieć się, jak dostosować swoją instalację do nowych warunków i zyskać na zmianach w systemie rozliczeń za energię elektryczną.